Het requiem als bron van muzikale inspiratie

Henk Smits

Hoe was de avond?

Presentatie: vanachter een modern katheder hield de heer Smits op aansprekende wijze zijn voordracht, waarbij hij telkens een van de 11 fragmenten van verschillende requiems – van telkens weer een andere componist –  toelichtte alvorens hij het fragment liet horen.

Er werd aan elke bezoeker een hand out uitgedeeld met de namen van de 11 componisten en de complete tekst van het requiem. Voortdurend verwees de heer Smit in zijn betoog naar de tekst, die in het fragment ten gehore zou worden gebracht.

Kort voor hij het laatste fragment liet horen was er de gelegenheid vragen te stellen, die door de spreker adequaat werden behandeld.

Introductie:

Het requiem ontleent zijn naam aan de eerste woorden van de Introïtus van de mis voor de overledenen: Requiem aeternam dona eis, Domini (Heer, geef hun eeuwige rust).
Het requiem zoals wij dat kennen ontwikkelde zich pas vanaf ongeveer de tiende eeuw en bestaat uit vaststaande delen en teksten.

Het is een rijke inspiratiebron voor componisten. Troost en berusting worden afgewisseld met wanhoop, verslagenheid, woede, berusting en de hoop op eeuwig leven en verrijzenis. Vanaf de late middeleeuwen tot nu zijn zeker 1600 dodenmissen geschreven die min of meer getrouw de Latijnse teksten van de dodenliturgie volgen. Het oudste bewaard gebleven requiem is dat van Johannes Ockeghem (1430-1495), waarschijnlijk rond 1480 geschreven. Tot en met het requiem van de hedendaagse componist John Rutter. (links naar youtube opnames)

In vierhonderd jaar veranderde de opvattingen over de dood  en daardoor de muzikale interpretatie. Ook was de kerk niet altijd het exclusieve domein waarin de mis voor de overledene werd uitgevoerd

We gaan aan de hand van te beluisteren fragmenten na hoe veranderde opvattingen over de dood zich weerspiegelen in de getoonzette requiems.            

Henk Smits (1947) heeft tot aan zijn pensionering gewerkt als directeur in het montessori-onderwijs. Hij is nu werkzaam als voorganger van het Apostolisch Genootschap in Bussum. In het genootschap is hij 17 jaar actief geweest als dirigent van een koor. Literatuur en (religieuze) muziek zijn voor hem inspirerende aandachtsgebieden.