Het verslag van deze bijeenkomst is opgesteld door Hans Roelofsen en kunt U hieronder lezen. Daarna volgt de aankonding en een video van de spreekster.

Hans draagt zelf de verantwoordelijkheid voor deze tekst.

Downloaden (PDF, Onbekend)

Spinoza als vrij mens en vrije denker, ook in zijn politieke filosofie

Spinoza (1632 – 1677) kan op verschillende manieren als een vrije denker worden beschouwd. Hij voelde zich niet gebonden aan de joodse wet, en liet zich door een beroep op het Hollandse recht minderjarig verklaren. Daardoor maakte hij zich vrij van de joodse gemeenschap, van zijn familie en zijn zaak. Spinoza heeft zich nooit bij een ander religieus genootschap aangesloten. Hij bleef vrij man, zonder gezin en zonder contact met familieleden. Hij had nooit een eigen huis, maar woonde als kostganger bij een familie in. Hij nam de hem aangeboden positie als hoogleraar filosofie aan de Universiteit van Heidelberg niet aan.

Spinoza is ook een ‘vrije denker’ in zijn filosoferen. Anders dan Descartes, gelooft hij niet in een persoonlijke god, en erkent hij geen vrije wil. De kern van zijn filosofie bestaat uit het vrij worden van bepaalde gangbare opvattingen. In zijn Ethica noemt Spinoza het lijden aan passies ‘knechtschap’, en legt hij uit hoe men zich daarvan kan bevrijden.

Ook in zijn politieke filosofie gaat het Spinoza om de grootst mogelijke vrijheid. Hij houdt een pleidooi voor ‘de vrijheid om te filosoferen en te zeggen wat men denkt’. De democratie is volgens hem de meest natuurlijke en humane regeringsvorm, omdat daarin de meeste mensen zoveel mogelijk hun eigen manier van leven kunnen realiseren. Bij de democratie hoort een onbeperkte vrijheid van meningsuiting: ‘ in een vrij staatsbestel is het eenieder toegestaan te denken wat hij wil en te zeggen wat hij denkt’.

Baruch Spinoza (1632-1677) geldt als een van de invloedrijkste filosofen uit de Nederlandse geschiedenis en grondlegger en voorloper van de radicale Verlichting. Hij is vooral bekend van twee grote filosofische werken: de Tractatus Theologico-Politicus (1670) – een van de oudste geschriften die voor een vrije meningsuiting pleitte – en zijn magnum opus Ethica (1677, postuum verschenen). Spinoza borduurde onder meer voort op de filosofie van Aristoteles, maar liet zich ook sterk inspireren door denkers als Plato, Descartes, Thomas Hobbes en Hugo de Groot.

Een korte video van Miriam van Reijen:

Miriam van Reijen over Spinoza from isvw on Vimeo.

Miriam van Reijen was tot 2018 bestuurslid van de Vereniging Het Spinozahuis. Zij hield zich al jaren intensief bezig met zijn theorie van de passies en zijn politieke filosofie, waarop zij in 2010 aan de Universiteit van Tilburg promoveerde. Zij heeft een lange ervaring in het geven van lezingen, workshops, trainingen en cursussen zoals ‘Filosoferen over emoties, ‘Filosoferen over de goede keuze’, ‘Filosofie als levenskunst’ en ‘Geluk door wijsheid’ voor diverse organisaties en verenigingen en in verschillende filosofische centra in Nederland en Frankrijk.

Zij verzorgde een vijftal publicaties over Spinoza waarvan de recent verschenen: Stoïcijnse levenskunst, evenveel geluk als wijsheid, ISVW, 2016 Spinoza, een vrije denker. Bekking & Blitz, 2019

Dr. Miriam van Reijen (1946) is afgestudeerd in de sociale filosofie en ethiek (Nijmegen, 1974), en in cultuur- en godsdienstsociologie (Nijmegen, 1983). Van 1973 -1985 was zij o.a. wetenschappelijk medewerker filosofie aan de Universiteit van Nijmegen. Vanaf 1996 is zij werkzaam als docent aan de Senioren Academie Brabant (HOVO) van de Universiteit van Tilburg; van 1998 t/m 2010 was zij docent filosofie aan de Academie voor Sociale Studies van Avans Hogeschool, Breda.