De toegangsgelden van deze avond gaan geheel naar Giro 555. 

Ter plaatse is ook de mogelijk een extra donatie te doen voor  Oekraïne.

De huidige band tussen president en patriarch in Rusland is een perverse toepassing van de symfonie tussen kerk en staat uit de geschiedenis van het  Byzantijnse keizerrijk.

Deze was gebaseerd op de gedachte dat de staat zorgt voor het materiële welzijn van de burgers en de kerk voor het geestelijke welzijn.

De 11^de-eeuwse vorst van het Kievse Roes, Vladimir de Heilige, wordt in de oudste kroniek al een nieuwe Constantijn genoemd maar nog zonder politieke betekenis. Na de val van het Byzantijnse rijk in 1453 gaat het Moskouse grootvorstendom zich als historische, door God uitverkoren opvolger beschouwen van Byzantium en neemt de symfoniegedachte over nu met politieke gevolgen voor de kerk.

Naast deze Byzantijnse traditie is er de concrete geschiedenis dat Moskou de opvolgerstaat is van het Kievse rijk dat in de 13de eeuw verwoest wordt door de Mongolen en deel wordt van het Litouwse-Poolse rijk. De metropoliet en later patriarch van Moskou beschouwt zich opvolger van de Kievse kerk en maakt zich in 1448 los van de oecumenische patriarch van Constantinopel. Ondertussen bleef de Kievse kerk binnen het Litouws-Poolse rijk ressorteren onder de patriarch van Constantinopel.  Nadat Oekraïne  oostelijk van de Dnjepr in 1654 geannexeerd wordt door het Russische rijk, wordt in 1686 ook de kerk van Kiev ondergeschikt aan de patriarch van Moskou en na de opdeling van Polen eind 18^de eeuw wordt ook de rest van Oekraïne bij Rusland gevoegd.

In het onafhankelijke Oekraïne van na 1991 valt de Orthodoxie in Oekraïne uiteen in een  deel dat bij het patriarchaat van Moskou wil blijven en een zelf geproclameerd Kievs patriarchaat, met als derde kleine tak een eigen orthodoxe kerk die door terug gekeerde Oekraïense emigranten wordt opgericht.

In 2018 fuseren de laatste twee mede door toedoen van president Porosjenko en vormen sindsdien de door patriarch van Constantinopel onafhankelijk verklaarde ‘Orthodoxe kerk van Oekraïne’ met metropoliet Epifanij als hoofd, uiteraard tegen de zin van de Moskou gezinde ‘Oekraïense orthodoxe kerk’ onder leiding van metropoliet Onoefrij.  In het huidige conflict keert echter ook metropoliet Onoefrij zich tegen patriarch Kirill.

Patriarch Kirill heeft met zijn onvoorwaardelijke steun aan Poetin het christendom geperverteerd tot een nationalistische ideologie, die de Slavische bevolking van Oekraïne, Belarus en Rusland onder de noemer van ‘heilig Roes’ moet verenigen. Deze romantisch-slavofiele en vals religieuze idee gaat zelfs in tegen de Oosterse orthodoxie als zodanig die in 1872 in Constantinopel kerkelijk ‘etnofiletisme’ officieel heeft veroordeeld. En het ontzeggen van volledige kerkelijke onafhankelijkheid (autokefalie) aan Oekraïne gaat ook in tegen het Orthodoxe principe dat elke grote staat recht heeft op een autokefale status.

Een en ander zal ik in de lezing illustreren met historische iconen en actuele foto’s.

Dr. W.P. van den Bercken (1946) werkte als docent Russische geschiedenis aan de  Universiteit Utrecht (1976-2006) en was bijzonder hoogleraar Russisch Christendom aan de Theologische Fakulteit Nijmegen (1993-2011). Hij publiceerde o.a. Ideology and Atheism in the Soviet Union (1988), Christian Thinking and the End of Communism (1992), De mythe van het Oosten (1998), Christian Fiction and Religious Realism in the Novels od Dostoevsky (2011), ), Geloven tegen beter weten in (2015), Uit sterrenstof gemaakt (2020).