Nieuwe belangstelling voor de filosofie van Hannah Arendt

door Wim Dooge

Hannah Arendt (1906 –1975) een Duits-Amerikaans filosofe en politiek denker van joodse afkomst, was naar de VS gevlucht voor het nationaalsocialisme waar zij zich verdiepte in het ontstaan van totalitaire politieke systemen. Het ging haar erom concrete situaties in de wereld te begrijpen en een actuele crises te duiden. Vooruitgang betekende voor haar een historistische illusie: de sociale kwestie plaatste ze buiten de politiek en ze kritiseerde bevrijdingsbewegingen, identiteitspolitiek en andere vormen van slachtofferisme. Politiek handelen kan volgens Arendt nooit gebaseerd worden op een afgebakende doctrine zoals socialisme, liberalisme of conservatisme, maar moet uitgaan van pluraliteit, de veelheid aan mogelijke gezichtspunten in een zaak. Politiek handelen is de moeilijke kunst van het oordelen, rekening houdend met de menselijke diversiteit in een gegeven historische situatie. Arendt meende dat noch Herzls visie van een Joodse staat, noch de zionistische praktijk de langverhoopte oplossing zou zijn voor het eeuwenlange antisemitisme. Ze voorzag dat Israël een nieuwe oorzaak van spanning zou worden voor de Joden die in de diaspora achterbleven en dat Palestijnse Arabieren gedwongen zouden worden om te vertrekken of tweederangsburgers te zijn. Voor haar boek ‘The Origins of Totalitarism’ (1951) is sinds de oorlog in Oekraïne, de ontwikkelingen in China en Iran een hernieuwde belangstelling.

Wim Dooge studeerde bedrijfseconomie en filosofie in Rotterdam, Heidelberg en Amsterdam. Hij was zowel werkzaam in het bedrijfsleven als in de non-profit sector.